(Ўзбек халқ қўшиқларида олма рамзи)
Ҳар қандай халқ қўшиқларида биринчи навбатда рамзий ифодалар ўз аксини топади. Шу сабабли рамзлар халқнинг орзу-истакларини, келажагини ифода этувчи манба ҳисобланган. Биз шу ўринда олма рамзига тўхталмоқчимиз, холос. Олма рамзи туркий халқлар мифологиясида қадим-қадимдан мавжуд еди.
Шеърият — бетакрор санъат тури. Унда шоир инсон қалбида кечадиган сўз билан изоҳлаш жуда мушкул бўлган ҳис-туйғуларни, руҳий оламнинг манзараларини қалб кўзи билан кўради. Шеър шунинг учун ҳам қадрлики, унда маънавият аталмиш инсонгагина хос бўлган бебаҳо неъмат илдизи сув ичади, тасаввурлар жонланади. Адабий асарнинг санъатга дахлдорлиги унинг бадииятида кўзга ташланади. Шеърнинг бадиияти, бадиий тасвир воситалари ўрнида бўлса, ўз ўқувчисида бадиий дид шаклланишига хизмат қилади. Ҳар қандай тизмалар ҳам шеър эмаслигига, сўздан сўзнинг фарқи борлигини тушунишга ўргатади. Адабиёт дунёга келган даврлардан буён жаҳон шоирлари орасида назмнинг жуда кўп жанрлари, хилма-хил йўл ва йўналишларида шеър ёзиш анъаналари пайдо бўлди. Дунё халқлари орасида, бизнинг миллатимиз адабиётида ҳам бадиий ижод борасида мақтанса, фахрланса арзирли янгиланишлар, топилмалар қилинди десак, хато қилмаган бўламиз.
Инсоннинг руҳий оламини кашф этадиган шундай қудратли бир куч борки, у ҳам бўлса, бадиий адабиётдир. Санъатнинг бу тури минг йиллардан буён инсонлар қалбида эзгу ҳисларни тарбияловчи асосий восита бўлиб келмоқда. Тарихий тараққиётнинг турли даврларида, турли соҳаларда бўлгани каби бадиий адабиётда ҳам юксак кўтарилиш паллалари бўлди. Албатта, бу ҳол ўша даврда қалам тебратган ижод аҳлининг баракали меҳнатлари эвазига амалга ошади. Ўзбек адабиёти тарихида ҳам шундай кўтарилиш даврларидан бири ХХ асрга тўғри келди. Бу давр ўзбек адабиётини янги поғонага олиб чиққан ижодкорлардан бири буюк Қодирий эди.
Мустақилликка эришганимиздан сўнг ҳаётимизнинг ҳар бир жабҳаси каби тарих, адабиёт соҳасида ҳам тубдан ўзгаришлар рўй берди. Шу ўринда юртбошимиз И.А.Каримовнинг: “Тарихий хотирасиз — келажак йўқ”,- деган фикрларини эслаш ўринли.
Халқимизнинг тарихи, ўтмишида Темурийлар даври алоҳида ўрин тутади. Темурий ва темурийзодаларнинг шон-шавкатида эса Бибихоним, Гавҳаршодбегим, Қутлуғнигорхоним, Хонзодабегим, Гулбаданбегим каби маликаларнинг ўрни беқиёсдир.
Маълумки, ҳаёт конфликтларга бой. Ҳайвонот оламида ҳам, инсонлар ҳаётида ҳам ўзига хос конфликт мавжуд. Мисол, сиз ўз ишингизда мавзу бўйича янги фикр ёки таклиф киритдингиз. Албатта, ҳамкасбларингиз яхши ва ёмон томонларини ўйлаб кўришади. Шундан сўнг бу фикрингизга қўшилувчи ҳамда қарши тарафлар юзага келади. Сизнинг фикрингизга қарши тараф билан ўз-ўзидан сизнинг ўртангизда конфликт юзага келади. Бу зиддият қайси тараф мукаммал бўлса, яъни таклиф киритиб, шу таклифнинг фойдали жиҳатларини тўла ва тўкис очиб бера олган тарафми ёки бу таклифни йўққа чиқара оладиган қарши тараф кучлими, шунга кўра ғолиб аниқланади.
Отам йиғлар ўпиб Қуръонни,
Навоийни ихлос-ла ушлаб:
-Бу дунёда яшаб қолсайдик
Битта яхши китобга ўхшаб.
М. Каримова
Президентимиз Ислом Абдуғаниевич Каримов миллий – маънавий қадриятларимиз вакилларининг таваллуд тантаналарини нишонлаш хусусида шундай ёзади: “Халқимиз Республикамиз ҳукуматининг Навоий, Улуғбек, Бобур, Машраб, Фурқат, Қодирий ва юртимизнинг бошқа буюк фарзандлари юбилейларини ўтказиш тўғрисидаги қарорини жуда руҳланиб кутиб олгани бежиз эмас деб ўйлаймиз. Уларнинг мероси Ўзбекистон халқлари умуминсоний қадриятларининг равнақи ва бойишига хизмат қилиб келган ва бундан кейин ҳам хизмат қилади. Биз уларнинг бебаҳо меросини халққа, аввало, ёшларга етказиш учун барча ишларни қиламиз”.
Бир қўшиқ бўламан дарёдай юракнинг энг чуқур ерида...
Қисқа умр кўриб, аммо ўзидан мағзи тўқ, залворли ижод намуналарини қолдирган Шавкат Раҳмон бетакрор истеъдод соҳиби эди.
Шавкат Раҳмон Яратганнинг ўзига берган шоирлик истеъдодининг атомга тенг қувватини Сўз деб аталмиш қудратнинг пойига тўкди.
“Балогардон” достони мисолида. (2012 йил “Мустаҳкам оила йили”га бағишланади)
Мутафаккир бобомиз Алишер Навоий таъкидлаган “чаман” – халқ оғзаки ижодининг ҳар бир чечаги муаттар бўй таратади. Унинг улкан қадр-қиммати шундаки, халқ оғзаки ижоди намуналари ўзлигимиз сарчашмаларидан нишонадир. Бу эътирофда, айниқса, асрларнинг залворли силсиласига бўйин эгмаган халқ достонларимиз муносиб. Атоқли олим В.М.Жирмунский айтганидек: “Эпос бу – халқнинг қаҳрамонлик идеализацияси кўламидаги жонли ўтмишдир”
Ўзбекистон Республикасининг “Таълим тўғрисида” ги Қонунида таълим тизимини “ўқитишнинг илғор шакллари ва педагогик технологияларини, таълимнинг техник ва ахборот воситаларини ўқув жараёнига жорий этиш” белгиланган. Кадрлар тайёрлаш Миллий дастурида эса “замонавий ва илғор технологияларни кенг ўзлаштириш” вазифаси қўйилган. Бундан ташқари Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2002 йил 30 майдаги ПФ – 3080 – сонли “Компьютерлаштиришни янада ривожлантириш ва ахборот-коммуникация технологияларини жорий этиш тўғрисида ” ги Фармонига асосан таълим-тарбия тизимига ушбу технологиялар кенг татбиқ этила бошланди. Шу маънода олий педагогик таълим жараёнида бўлажак бошланғич синф ўқитувчиларини миллий ғоя тарғиботига тайёрлашда ахборот таълим воситаларидан фойдаланиш учун қуйидагиларнинг ҳисобга олиниши мақсадга мувофиқдир:
Мустақил Давлатлар Ҳамдўстлиги давлатлари орасида фақат Ўзбекистонда миллий ғоя шакллантирилиб, таълим-тарбия жараёнида унга асосланиш тавсия этилган. Чунки, миллий ғоя турли миллат ва элатлардан таркиб топган Ўзбекистон халқини “бирлаштириш ва бунёдкорлик сари сафарбар қилиш” вазифасини бажармоқда [1,71]. Шу сабабли унинг асосий тушунча ва тамойилларини тарғиб қилиш, ёшларнинг онги ва қалбига сингдириш долзарб вазифалардан бири ҳисобланади. Бу соҳадаги ижобий ечимни таъминлаш зарур бўлган асосий вазифалар хусусида Президент И.А.Каримов қуйидагиларни таъкидлайди: “Бу соҳадаги асосий вазифамиз – миллий қадриятларимизни тиклаш, ўзлигимизни англаш, миллий ғоя ва мафкурани шакллантириш, муқаддас динимизнинг маънавий ҳаётимиздаги ўрни ва ҳурматини тиклаш каби мустақиллик йилларида бошлагн эзгу ишларимизни изчиллик билан давом эттириш, уларни янги босқичга кўтариш ва таъсирчанлигини кучайтиришдир. … Бу саҳадаги ишларимизнинг пировард мақсади – иймон-эътиқодини бутун, иродаси бақувват, эркин фуқаро маънавияттини шакллантиришдир. Яъни, мустақил дунёқарашга эга замонавий тафаккурга таяниб яшайдиган баркамол шахс – комил инсонни тарбиялашдан иборат” [2,20]. Бундан келиб чиқиб талаба-қизларни миллий ғоя тарғиботига тайёрлаш муҳим ҳисобланади. Қизларга хос бўлган хислатлар, фазилатлар ва хусусиятлар уларни малакали ва маҳоратли миллий ғоя тарғиботчилари сифатида тайёрлаш имконини беради.
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimovning mamlakatimizda 2014 yilni “Sog’lom bola yili” deb e’lon qilinishi bolalar jismoniy madaniyati va sportining sog’lomlashtiruvchi omillariga mutaxassislarning yanada e’tibor berishga qaratilgandir
Таълим тўғрисидаги Қонун ва Кадрлар тайёрлаш Миллий дастури олий касбий педагогик таълим олдига бўлажак касб таълими ўқитувчиларини қар томонлама ривожлантириш, баркамол авлодни шакллантиришдек муҳим вазифани қўймоқдаки, бу инсон маданияти тушунчаси билан ўзаро боғлиқ бўлиб, таълим-тарбия жараёнида мақсадга йўналтирилган долзарб педагогик муаммодир.
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining “O’zbekiston Respublikasi sog’liqni saqlash tizimini isloh qilish davlat dasturi to’g’risida” 1998 yil 10 noyabrdagi farmoni va O’zRVMning “O’zbekiston Respublikasi sog’liqni saqlash tizimida boshqarishni takomillashtirish to’g’risida”gi qarori (1999 yil 14 yanvar, “Xalq so’zi” gazetasi, 1999 yil 15 yanvar) barcha tarmoqlardagi kabi oliy ta’lim muassasalarida ham tibbiy xizmatlarni yaxshilashda muhim ahamiyat kasb etmoqda. Xalq orasida “Issiq jonning isitmasi bo’ladi”, degan maqol bor. Ya’ni har qanday sog’lom kishi ham shamollashi, kasal bo’lishi, shikoyatlanishi va turli sabablar bilan jarohatlanishi mumkin. Oliy ta’lim muassasalarining talablari ham bundan mustasno emas. Ayniqsa bolalar jismoniy madaniyat darslari, sport mashg’ulotlari (trenirovka) hamda musobaqalarda har xil jarohatlar olishi mumkin. Ularning oldini olish, sodir bo’lganda bevosita tibbiy yordam ko’rsatish zarur bo’ladi. Shu asosda bolalarga jismoniy chiniqish, birinchi tibbiy yordam berish usullari haqida shifokorlar ma’ruzalar o’qishadi.
Эта статья повешена великому сўна Темуридов А.Н. которой жил в то время (в этой эпохе). В статье рассмотрўваятся приведен Хондамира «Макоримул-ахлок»
This article is devoted to the great son of Temurid’s A.N. who lived in that work of him «Макоримул-ахлок» is discussed.
Темурийлар даври фани ва маданияти ҳақида маданий меросимизда жуда кўплаб тарихий асарлар мавжуд. Давлатшоҳ Самарқандийнинг «Тазкиратуш — шуаро», Бобурнинг «Бобурнома» каби машҳур тарихий асарлари қатори Хондамирнинг «Макоримул — ахлоқ» номли асарининг ҳам алоҳида ўз ўрни ва нуфузи бор.
А.Қодирий номли ЖДПИ “Тасвирий саньат ва мехнат таьлими” факультети катта ўқитувчиси Тоғаев Хожиберди. Ўзининг жонкуярлиги меҳнат севарлиги ва дарс давомида талабчанлиги билан ўз жамоасида ажралиб туради. Улар талабаларга ўз билимларини жонкуярлик билан етказиб берадилар.
Марказий Осиё, қолаверса, бутун жаҳондаги барқарорликка таҳдид солиб турган муаммолардан бири терроризмдир. Террор, қўрқитиш сиёсати, сиёсий мухолифларни зўравонлик чоралари билан бостириш, жамоа хавфсизлигига қарши қаратилган жиноят, халқнинг тинчлигини бузиш, қўрқитиш ёки ҳокимият органлари томонидан қабул қилинган қарорларга таъсир ўтказиш мақсадида одамларнинг ҳаётига хавф соладиган, мол-мулкка катта миқдорда зиён етказадиган ёки жамият учун хавфли оқибатларга олиб келадиган, портлаш, ўт қўйиш ёки бошқа ҳаракатларни содир этиш, шунингдек, юқоридаги ҳаракатларни амалга ошириш нияти билан дўқ-пўписа орқали тазйиқ ўтказишдир.
Ҳар бир халқ, ҳар бир миллат ўз маънавий руҳий тараққиётида янги бир юксак поғонага кўтарила борар экан, унинг замирида ўша халқ ва миллатнинг ўзига хос бетакрор маънавий дунёси ҳамда унинг бутун бир гўзаллигини кўрсата олган, буюк инсонлар – даҳоларнинг беқиёс хизматлари ётади.
Бобур Мирзонинг илоҳий нурдан ранг олган меҳрли сиймоси кўз олдимизда гавдаланар экан, табиатга ҳамоҳанг табиатини, ҳар бир соҳадаги буюк ижодкорлигини, қизиқишларини бойитиб мақсадга айлантирганини эсламай иложимиз йўқ.
Бобур рубоийлари шоир
поэзиясининг чўққисидир.
Ойбек
Шеърият–бу ўзгача олам, сиёсат бошқа олам. Шоирлик–ўзига хос ҳунар, шоҳлик–мутлақо бошқа бир фаолият. Салтанат йўли–ақл, тадбир, ҳуқуқ, қонун, ҳукмронлик йўли. Шеърият йўли-руҳ, кўнгил, тахайюл, нафосат ва гўзаллик йўли. Шоирликни шоҳлик билан, шоҳликни шоирлик билан бирлаштириш жуда мушкул. Маълумки, Шарқда шеър ёзган, шоир сифатида тарихда из қолдирган подшоҳлар кўп бўлган. Аммо уларнинг кўпчилигида шоирлик мақоми ҳукмронлик мавқеидан паст турган. Бобурда бундай эмас. Бобурнинг шоҳлиги на истеъдодига, на ижодий қиёфасига соя ташлолмайди. Аксинча, ҳукмдорлигини илмий-ижодий, фикрий-маърифий фазилатлари билан бойитади.
Заҳириддин Муҳаммад Бобурнинг лирик мероси ўзининг бетакрорлиги билан ажралиб туради. Унинг ғазаллари мавзуси ҳам ранг-баранг. Мирзо Бобурнинг ғазаллари ҳаёт ҳақиқатига мослиги билан ҳам қадрлидир. Мирзо Бобурнинг ҳар бир ғазали бирор ҳаётий воқеадан таъсирланиш жараёнида юзага келган.
