Viloyatda o’tayotgan ma’naviyat kunlari doirasida institut sport maydonida institut ma’naviyat bo’limi, axborot-resurs markazi va maktabgacha va boshlang’ich ta’lim pedagogikasi fakulteti hamkorlikda ma’naviyat sayli tadbiri tashkillashtirildi.
O’zbek adabiyoti qitish metodikasi kafedrasi tashabbusi bilan O’zbekistonda xizmat ko’rsatgan madaniyat hodimi, shoira Venera Ibrohimova bilan talabalarning uchrashuvlari tashkil etildi.
Одатда тарихий воқелик салтанатни хавфсиз ушлаб туришни талаб этган, ички ва ташқи сиёсатда барқарорликни таъмин этиш зарурати доимо олдинда кўндаланг турган вазиятда, албатта, ҳарбий бошқарув давлат аҳамиятига молик масалага айланади. Боиси тадқиқ этаётган давримизда давлатлараро низоларни бўлмаслигига ҳеч ким кафолат бермас, шу туфайли ўзаро урушлар ҳеч бир чегара ҳам, вақт ҳам билмаган. Ҳаттоки, салтанатнинг ичида ҳам мустақилликка интилувчи кучларнинг мамлакат хавфсизлигига бўлган таҳдиди ҳам одатий ҳол ҳисобланарди. Қолаверса, давлатлар кучайганда қўшни мамлакатларни итоат эттириш ҳаваси мавжуд эди. Бундай шароитда мудофаага шайланиш ёки ҳужум уюштириш мақсадида ҳарбий салоҳиятни кучайтирмасликнинг имкони бўлмаган. Бу даврда мамлакатнинг ташқи сиёсатдаги олиб борган ижобий ишлари натижасида қўшни давлатларнинг ҳарбий соҳалардаги ривожланишининг аҳамияти Шайбонийлар давлати учун ҳам катта аҳамиятга эга эди. Хусусан, бу даврда давлат миқёсида ҳарбий соҳани ривожлантириш мақсадида бир қанча ишлар амалга оширилади. Жумладан, мамлакат миқёсида тўплар ясаш ҳам кенг йўлга қўйилган. XVI аср бошларида қурол ясашда Самарқанд шаҳрида етакчилик қилган бўлса, кейинчалик бу борада Бухорода етакчилик қила бошлаган.
Маълумки, миллий истиқлол – айни миллат ёки халқнинг ўзига хос йўл билан, ўзгаларга қарам бўлмай, эркин яшашини, ўз табиий, моддий ва маънавий бойликларига ўзи эгалик қилишини, давлатнинг ички ва ташқи сиёсатини ўзгаларнинг тазйиқисиз ўзи белгилаши ва амалга оширишини ҳамда жаҳон ҳамжамиятининг тенг ҳуқуқли аъзоси сифатида ўз тақдирини ўзи белгилашни ифодаловчи тушунча ҳисобланади. Ўзида мана шундай маъно мазмунни мужассам этган миллий истиқлол феномени шу боисдан ҳам тарихан жаҳондаги барча халқлар томонидан асраб авайланиб келинади. Шу ўринда айтиш лозимки, миллий истиқлолини қўлга киритган ҳалқлар албатта ўзининг миллий ғояларини ҳам ишлаб чиқадилар. Миллий ғоя эса айни миллат, халқни ягона – яхлит қилиб бирлаштириб, уларни улуғ мақсадларга сафарбар этишда асосий ролни ўйнайди.
Mamlakatda amalga oshirilayotgan islohotlarning tarkibiy qismlaridan biri sifatida davlat va jamiyat tomonidan xotin-qizlarning ijtimoiy-hayotdagi ishtiroklari, oilani har tomonlama rivojlantirish, yoshlar tarbiyasida oilaning va onalarning o’rnini yanada yuksaltirish kabi qadriyatlarga ham ayollarning huquq va erkinliklarini ta’minlash maqsadlaridan kelib chiqib muhim e’tibor berila boshlandi..
XIX аср охирларидан бошлаб Туркистонда маҳаллий аҳолининг илғор фикрли зиёлилари босқичма босқич, маърифатли йўл билан жамиятни ислоҳ этиш ғояларини ёқлаб чиқдилар ва амалга ошира бошладилар. XIX аср охирида бошланган ғоявий-сиёсий кураш XX аср бошида авжига чикди. Бу жараёнда сиёсий оқимлар вужудга келди. Жадидлар миллий мактабларни ислоҳ қилиш, илғор усулларни қўллашни ёқлабгина қолмай, миллий маданий меросни кенг ёйиш, тараққиёт ва миллий истиқлол учун курашни ҳам олий мақсадлари қилиб қўйган эдилар. Чет мамлакатларда таҳсил олган, уларни бориб кўрган кўплаб зиёлиларимиз илғор мамлакатлардаги тараққиёт, маданият ва маърифат даражасидан таъсирланиб, ўз ватанларини ҳам ана шундай обод кўришни орзу қилдилар. Аммо бунга монеълик қиладиган кучлар ҳам етарли эди.
Иқтидорли ўқувчилар билан самарали ишлаш учун таълим муассасида зарур моддий-техник асос яратилган бўлиши лозим. Бўлажак ўқитувчилар педагогик амалиёт жараёнида худди мана шу моддий-техник асос билан ишлаш амалиётини ўзлаштиришлари керак.
Шунга мос тарзда бўлажак ўқитувчиларни иқтидорли ўқувчилар билан ишлашга тайёрлашда қуйидаги принципларга таяниш талаб этилади:
Халқимизнинг миллий менталитетидан келиб чиқиб, ёшларимизни буюк аждодларимизга муносиб ворислар қилиб тарбиялаш мақсадида 1997 йилнинг 29 августида Кадрлар тайёрлаш миллий дастури ва “Таълим тўғриси”даги қонун қабул қилинди. Ушбу ноёб хужжатлар ёшларга таълим –тарбия бериш, касб-ҳунар ўргатишнинг ҳуқуқий асосларини белгилаб, ҳар кимнинг билим олишдан иборат конституциявий ҳуқуқини таъминлашни назарда тутади. Миллий дастур эса кадрлар тайёрлаш миллий моделини рўёбга чиқаришни, ҳар томонлама камол топган, таълим ва касб-ҳунар дастурларини онгли равишда танлаш ва кейинчалик пухта ўзлаштириш учун ижтимоий-сиёсий, ҳуқуқий, психологик-педагогик ва бошқа шароитларни яратишини, жамият, давлат ва оила олдида ўз жавобгарлигини ҳис этадиган фуқароларни тарбиялашни мачсад қилиб қўйди.
Фуқаролик жамияти юксак даражада уюшган, тартибли муносабатлар тизимига таянган, ўзини-ўзи бошқариш механизмлари мукаммал қарор топган жамиятдир. Бу жамият шароитида инсон ва фуқароларнинг ҳуқуқ, эркинлик ҳамда манфаатларини акс эттирувчи, муҳофаза этувчи турли туман уюшмалар, бирлашмалар, нодавлат ташкилотлар ва идоралар давлат ҳокимиятидан мустақил ҳолда, ўзини-ўзи бошқариш тамойили асосида жўшқин фаолият кўрсатади.
Демократик ҳуқуқий давлат барпо этиш ва фуқаролик жамиятининг шаклланиши ҳақида гапирганимизда, соғлом сиёсий ва амалий мухолифатнинг фуқаролик жамиятини шакллантиришдаги ўрни, унинг зарурати тўғрисида ҳам фикр юритишимиз лозим. Мухолифат сони, ташкилий тизим, мувофиқ ҳақ-ҳуқуққа эгалиги ва Конституциявий кафолатлангани, ўзининг фаолиятида давлат ва жамият қурилишининг барқарорлигига масъуллиги – бу жамиятдаги шарт-шароитнинг яхшилигидан далолатдир. Бу ўринда бизнинг «мухолифат» тушунчасини чуқур англашимиз, унга қандай маъно-мазмун юклашимиз муҳимдир.
Бутун маънавият тарихи шуни кўрсатадики, цивилизация дегани – бу инсоннинг ўз-ўзини англаши, ўзини камол топтириш учун олиб борган курашининг хосиласидир. Барча динлар, таълимотлар, тафаккур даҳолари инсон қобилияти, руҳияти ва ахлоқини ўрганиш, инсонни тарбиялаб, тўғри ёълга бошлаш, ноқисликлар ва иллатлардан халос этиш билан шуғулланиб келганлар.
13 yanvar kuni muddatli xarbiy xizmatni o’tab talabalikka qabul qilingan talabalar o’rtasida 14 yanvar — “Vatan ximoyachilari kuni” munosabati bilan sportning valeybol, turnikka tortilish, 100 metrga yugurish, arqon tortishish turlari bo’yicha sport musobaqalarining ochilishiga bag’ishlangan tadbir bo’lib o’tdi.
14 yanvar kuni institut madaniyat saroyida institut rektorati, Kasaba uyushma qo’mitasi, “Kamolot YoIXBT va Xabiylar Kengashi xamkorligida 14-yanvar ”Vatan ximoyachilari kuni” xamda O’zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlari tashkil etilganligining 23 yilligiga bag’ishlangan tantanali tadbir bo’lib o’tdi.
O’qituvchi–pedagoglarning fanni o’qitishdagi faoliyati g’oyat murakkab va ko’p qirrali jarayon hisoblanadi. Turli mavzulardagi darsliklarni o’rgatish bilan bir qatorda o’quvchilarning xulq-atvorlari, bilim darajalari va fanga bo’lgan munosabatlarini kuzatish, o’rgatish, tarbiya berish bilan qo’shib olib boriladi. Buning uchun esa o’qituvchida chuqur bilim, pedagogik mahorat va shaxsiy namuna, tashabbuskorlik, yangilik sari ijodiy izlanishlar ustun bo’lishi kerak.
O’zbekistonda 36 mingdan ortiq jismoniy madaniyat va sport mutaxassislari faoliyat ko’rsatmoqda. Ularning yarmidan ko’prog’i barcha turdagi o’quv yurtlari hamda sport maktablarida mehnat qilishmoqda. O’tgan yillarda sport turlarining ko’payishi va to’garaklarning sonini oshirib borilishi tufayli mutaxassis xodimlarga bo’lgan talab hamda ehtiyojlar kuchaymoqda. Ilmiy-amaliy jihatdan o’rganish natijalariga qaraganda futbolga qiziqish eng ustun turmoqda (60-69 %), kurash (70-75 %), sharqona yakka bellashuvlar (70-75 %), boks (45-50 %), shaxmat (20-25 %), milliy harakatli o’yinlar (15-25 %) va boshqa sport turlariga bo’lgan qiziqishlarning ham o’sib borayotganligini sezish mumkin. Bularning asosiy sabablari shundan iboratki. “Umid nihollari”, “Barkamol avlod”, “Universiada” kabi nufuzli sport musobaqalariga tayyorgarliklarning boshlang’ich bosqichida qiziqarli tadbirlar, baxslar, rag’batlantirishlar maqsadli ravishda amalga oshirilmoqda. Tashkil etilayotgan chempionatlar, har xil turnirlar hamda televideniyada namoyish etilayotgan bolalar sporti haqida eshitirishlar ko’pchilik yoshlarning sportga bo’lgan havas va qiziqishlarini tobora oshirmoqda, qolaversa viloyat va tumanlarning rahbar xodimlari, sport tashkilotlaridagi mutaxassislarning jismoniy madaniyat va sportni rivojlantirishdagi e’tiborlari ham bu yo’lda katta ahamiyat kasb etmoqda.
Salomatlik ijtimoiy turmush va mehnat jarayonlari bilan bog’liqdir. Bu esa har bir inson, xalq, millat va davlatning bebaho boyligidir.
“Tani sihatlik-tuman boylikdir”, degar naql mazmunida katta va chuqur mano yotadi. O’zRVMning “Sog’lom bola yili davlat dasturi to’g’risida”gi qarorida ( 2014 yil) “Aholi keng qatlamlarining jismoniy tarbiya va sport bilan shug’ullanishni, ayniqsa bolalarni sportga jalb etishni faollashtirish, musobaqalar, ommaviy sport va sog’lomlashtirish tadbirlarini amalga oshirish” masalalari keng vazifa qilib qo’yilgan.
1.Badan tarbiya va undagi omillar. Harakatchanlikni tarbiyalash va sog’liqni mustahkamlashda badan tarbiya mashqlariga keluvchi bironta ham dori-darmon yo’q deb ilmiy tajribalarda asoslab bergan Abu Ali ibn Sinoning bunday ulug’vor meroslarini bilmagan, eshitmagan va o’qimagan kishilar buni bilib qo’yishsin. Badan tarbiyaning fazilatlarini Qur’oni Karimda Ollohga imon keltirish bilan ifoda etilgan.
Bevosita sport natijalari haqida fikr yuritilsa, sobiq ittifoq davrida jahon va olimpiya o’yinlarining chempionlari sport yulduzlari hisoblanadi. Ular orasida Valeriy Brumel (balandlikka sakrashdan perekat usuli bilan 2 m 28 sm – jahon rekordi), Alekseyev, Jabotinskiy (shtanga), V.Muratov, A.Chukarin, B.Shaxmen, A.Azaryan, S.Muratova, O.Karbut (sport gimnastikasi), futbol, xokkey kabi sport jamoalarining o’yinchilari o’z vaqtida jahonga mashhur edi. Bu kabi sportchilarni eslasa ularning soni bir necha yuzga yetadi. Ular orasida O’zbekiston, Qozog’iston, Tojikiston (Zebo Rustamova, kamondan nayza otish) va Markaziy Osiyoning boshqa sportchilari ham bor edi.
